خردادماه و تيرماه امسال (البته فقط تا هفتم تيرماه) 11 نفر از نظاميان آمريكايي مستقر در عراق كشته شدند. به اين ترتيب، مرگبارترين ماه ميلادي براي آنان طي دو سال گذشته رقم خورد.
همچنين پنجم تيرماه نيز مردان مسلح ناشناس، يك پايگاه هوايي ارتش آمريكا در شهر كركوك در شمال عراق را با خمپاره مورد حمله قرار دادند تا حادثه‌اي مشابه آنچه فروردين‌ماه در شهر ناصريه در جنوب اين كشور اتفاق افتاد، تكرار شود.
گرچه قرار است حدود 50 هزار سرباز آمريكايي مستقر در عراق طبق توافقنامه امنيتي واشنگتن و بغداد، تا پايان سال جاري ميلادي (دي‌ماه) از اين كشور خارج شوند، اما اين تغييرات بيش از هر امر ديگر بر وضع عراق و همچنين شرايط منطقه تاثير خواهد گذاشت.
جمهوري اسلامي ايران نيز با داشتن 1610 كيلومتر مرز مشترك خاكي و آبي به عنوان يكي از مهمترين همسايگان عراق، نگاهي ويژه به مسائل اين منطقه داشته؛ بنابراين تهران هيچگاه نسبت به تحولات بغداد بي‌تفاوت نبوده است.

** بغداد- تهران؛ از گذشته تاكنون
---------------------------------------
عراق تا مدت‌ها جزيي از قلمرو امپراتوري ساساني شمرده مي‌شد. بعدها پس از نفوذ انگليسي‌ها در عراق، عهدنامه 1937 (1316) براي اعطاي همه حقوق اروندرود در اختيار عراق با اعتراض‌هاي ايران همراه شد به طوري كه سرانجام با ناعادلانه خواندن قرارداد مزبور، در هفتم ارديبهشت ماه 1347 آن را لغو كرد.
فضاي پرتنش ميان دو كشور در شانزدهم اسفندماه 1354 با تعيين خط تالوگ به عنوان مرز اروندرود طي قرارداد الجزاير اندكي آرام شد تا اينكه سرانجام دو سال پس از پيروزي انقلاب اسلامي، 'صدام حسين' رييس جمهوري معدوم عراق، وارد جنگي هشت ساله با جمهوري اسلامي ايران شد.
پس از پايان جنگ ايران و عراق، حمله به كويت در مردادماه 1369 اوضاع را براي صدام نامساعد و پاي نيروهاي نظامي غرب بويژه آمريكا را به بهانه جنگ نخست خليج فارس به منطقه باز كرد.
نتيجه عمليات 'طوفان صحرا'، عقب‌نشيني عراق و توافقنامه آتش‌بسي بود كه به موجب آن بغداد بايد همه جنگ‌افزارهاي شيميايي و بيولوژيك خود را از بين برده و به بازرسان سازمان ملل اجازه بازرسي از پايگاه‌هاي خود را بدهد. تحريم تجاري سازمان ملل تا زمان اجراي تمامي شروط پا برجا ماند. با اين حال، برنامه نفت در برابر غذاي سازمان ملل متحد از هجدهم آذرماه 1375 به اجرا درآمد.
حملات نظامي گاه و بيگاه آمريكا و انگليس در عراق همچون عمليات 'روباه صحرا' در سال 1377 يا حمله جنگنده‌هاي آمريكايي و انگليسي در بهمن‌ماه 1380 به پايگاه‌هاي نزديك بغداد، بهانه اي جز يافتن سلاح‌هاي غيرقانوني توسط عراق نداشت؛ امري كه سرانجام در پي حمله يكجانبه سال 1382 نظاميان غربي به عراق،‌ طومار حكومت صدام را در هم پيچيد.
پس از مرگ صدام و شكلگيري حكومت جديد بر اساس آراي مردمي، دوران نويني در روابط جمهوري اسلامي ايران و ديگر كشورهاي منطقه با دولتمردان جديد آغاز شد.
تهران هميشه اداره امور به دست عراقي‌ها، خروج هر چه زودتر اشغالگران و تقويت صلح و ثبات در اين كشور را به عنوان اصول تغييرناپذير روابط خارجي خود با بغداد عنوان كرده است. از ديد تهران، امنيت در كشورهاي همسايه، همواره با چارچوب‌هاي استراتژيك سياست‌هاي منطقه‌اي در هم آميخته‌ است .
از سوي ديگر، گره‌هاي فرهنگي و مذهبي بين دو ملت، حتي با وجود مخاطره‌جويي‌هاي حكومت‌هاي گذشته عراق بسيار عميق است به طوري كه سال گذشته دو ميليون و 600 هزار نفر سفر زيارتي و سياحتي بين دو كشور انجام داده اند و بر اساس برنامه پنجم توسعه سفرهاي بين دو كشور تا پايان اين برنامه بايد به 10 ميليون نفر برسد.
اين پيوندها آنچنان است كه گهگاه صداي نگران آمريكا و هم‌پيمانان منطقه‌اي اين قدرت غربي را بلند مي‌كند و اتهام‌هايي مبني بر مداخله در امور داخلي عراق را به تهران مي‌زنند.
اين امر بويژه پس از حضور 'جلال طالباني'، 'نوري مالكي' و 'سيدعمار حكيم' رييس جمهوري، نخست وزير و رييس مجلس اعلاي اسلامي عراق در قدرت پررنگ‌تر شده است.
همچنين روابط اقتصادي تهران- بغداد نيز يكي ديگر از مشتركات اين دو كشور همسايه است. بر اساس برنامه پنجم توسعه، حجم صادرات ايران به عراق بايد به 20 ميليارد دلار در سال برسد.
يازدهم اسفندماه 1389 'يحيي آل‌اسحاق' رييس اتاق بازرگاني مشترك ايران و عراق، از اجراي 750 پروژه سرمايه‌گذاري مشترك ميان دو كشور با برآورد سرمايه 250 ميليارد دلاري خبر داد و اعلام كرد: عراق سالانه 50 تا 60 ميليارد دلار واردات دارد كه در زمان حاضر ارزش تجارت ايران با عراق حدود 8 ميليارد دلار است.
رييس اتاق مشترك ايران و عراق گفت: حدود يك ميليارد دلار پروژه توسعه‌اي از سوي ايران در عراق تعريف شده بود كه به دليل روشن نبودن برخي ضوابط بانكي و بروز مسائل مختلف، عملياتي نشده است.
در همين پيوند، دبير ستاد توسعه اقتصادي ايران و عراق، هفتم تيرماه خبر داد معاون اول رييس جمهوري اسلامي ايران، پانزدهم تيرماه به همراه 150 نفر از بازرگانان و سرمايه‌گذاران بخش خصوصي به بغداد مي‌رود و همايش بزرگ سرمايه‌گذاري ايران در عراق نيز برگزار خواهد شد.
امضاي توافقنامه حمل و نقل مسافر و كالا، ايجاد بانك مشترك و همكاري منطقه‌اي از ديگر برنامه‌هاي اين سفر اعلام شده است.

** خروج اشغالگران؛ خواست مشترك تهران و بغداد
---------------------------------------------------------
عراق و آمريكا در سال 1387 توافقنامه‌اي براي خروج نيروهاي اشغالگر آمريكايي از عراق امضا كردند كه برقراري روابط 'برابر' ميان دو كشور در زمينه‌هاي علمي، اقتصادي، فرهنگي و... را در برگرفت.
بر اساس توافق‌نامه بغداد- واشنگتن بايد نظاميان آمريكايي حاضر در عراق تا پايان سال جاري ميلادي (دي‌ماه 1390) به اشغال اين كشور پايان دهند.
گرچه ممكن است تا آن زمان افزايش ناآرامي‌ها، بمب‌گذاري‌ها و حملات مسلحانه گروه‌هاي تروريستي به مراكز نظامي و اجتماع‌هاي مردمي را شاهد باشيم اما قطعا آمريكا نيز از اين اقدام‌هاي ضد امنيتي بهره‌هايي مي‌برد.
به اين ترتيب، شايد نبود امنيت و تهديدهاي بيشتر دليلي شود تا برخي گروه‌هاي هوادار آمريكا، خواستار ادامه حضور اشغالگران در عراق شوند. البته بيست و پنجم خردادماه حزب 'الدعوه اسلامي' عراق به رياست نوري مالكي، از مجلس نمايندگان و دولت اين كشور خواست طبق توافقنامه امضا شده، حضور نيروهاي اشغالگر آمريكايي را حتي يك روز هم تمديد نكنند.
اين، در حالي بود كه يك روز پيش از آن نيز دولت عراق 6 عضو كنگره امريكا را از خاك خود اخراج كرد كه خواستار پرداخت بخشي تا نيمي از هزينه جنگ آمريكا در اين كشور بودند.
هزينه ماهيانه حضور ارتش آمريكا در عراق از 4/4 ميليارد دلار در سال 1382 به 12 ميليارد دلار در سال 1387 رسيد. آمريكا تا كنون 8/1 تريليون دلار در عراق هزينه كرده است كه شامل جنگ‌افزار و نيروي انساني مي‌شود.
اخراج نمايندگان كنگره امريكا از عراق در شرايطي صورت گرفت كه بحث درباره نقض قرارداد خروج نيروهاي آمريكايي، بالا گرفته است؛ ولي واشنگتن بر بغداد فشار مي‌آورد تا خواستار بقاي چند 10 ‌هزار سرباز آمريكايي شود. اظهارات اخير 'لئون پانتا' وزير جديد دفاع آمريكا، درباره فعاليت 'هزار نفر از جنگجويان القاعده در عراق' و 'شكننده' بودن وضع امنيتي اين كشور نشان از همين امر دارد.
وي پيش‌بيني كرد 'دولت مالكي خواستار ابقاي بخشي از ارتش امريكا خواهد شد'.
بر همين اساس، روزنامه آمريكايي 'واشنگتن پست' بيست و سوم خردادماه در مقاله‌اي با طرح اين پرسش كه 'آيا امريكا واقعا از افغانستان و عراق خارج خواهد شد؟'، نوشت 'گرچه ظاهرا صحبت‌ها و تلاش‌ها براي خروج قواي امريكا از افغانستان در هر سو به گوش مي‌رسد، ولي پشت دروازه‌هاي بسته واشنگتن، اكثريت مي‌دانند كه نظاميان آمريكايي به اين زودي‌ها افغانستان (و عراق) را ترك نخواهند كرد.
بالا گرفتن شايعه‌هايي درباره ناپديد شدن يك سوم دارايي‌هاي بلوكه شده عراق به ارزش 20 ميليارد دلار كه آمريكا پس از سرنگوني حكومت صدام به بغداد بازگردانده بود، نيز شرايط كاخ سفيد براي ماندن در عراق را سخت‌تر كرد. به طوري كه تارنماي آلماني 'اشپيگل آنلاين' بيست و ششم خردادماه نوشت: ماجراي ميلياردها دلار گمشده يكي ديگر از حكايت‌هاي غريب جنگ عراق به شمار مي‌رود؛ حكايتي كه مي‌تواند روابط بغداد و واشنگتن را به تيرگي بكشاند.
پس از اين بود كه 'رابرت گيتس' در آستانه كناره‌گيري از پست وزارت دفاع آمريكا، به دولت خود توصيه كرد به جنگ‌هاي بيهوده و پرهزينه افغانستان و عراق پايان دهد.
گيتس جنگ‌هاي افغانستان و عراق را ضروري ندانست و شمار تلفات در اين دو جنگ را 'بسيار فراتر از پيش‌بيني‌ها' خواند.
با اين حال، در صورت پافشاري دولت عراق بر خروج نظاميان آمريكايي،‌ واشنگتن مي‌تواند به بهانه تامين امنيت حدود سه هزار ديپلمات و مقاطعه‌كار خود، از سربازان غير رسمي در شركت‌هايي مانند 'بلاك واتر' استفاده كند و علاوه بر ادامه سياست بازدارندگي نامتقارن، به طور غيررسمي ارتشي را در عراق سازمان دهد.
حضور بيگانگان در منطقه بزرگ‌ترين دغدغه مقام‌هاي عاليرتبه عراقي و رهبران كشورهاي همسايه است به طوري كه رهبر معظم انقلاب اسلامي ايران، پنجم تيرماه در ديدار جلال طالباني همين امر را مورد تاكيد قرار دادند.
حضرت آيت الله سيد علي خامنه اي، وحدت هرچه بيشتر جناح‌هاي عراقي را موجب استحكام مواضع اين كشور دانستند و خاطرنشان كردند: آمريكايي‌ها براي تمديد حضورشان در عراق، روي اختلاف جناح‌هاي اين كشور حساب باز كرده‌اند و گروه‌هاي عراقي بايد با هوشياري مانع تحقق اهداف آنها شوند.
رهبر معظم انقلاب همچنين با اشاره به روابط خوب مسوولان كشور عراق با جمهوري اسلامي ايران، برخي تلاش‌ها براي تضعيف روابط دوستانه دو كشور را محكوم به شكست دانستند و افزودند: در پرتو پيوندهاي عميق ديني و فرهنگي، روابط دو ملت و دو كشور روز به روز محكم‌تر خواهد شد.
سفر پانزدهم تيرماه 'محمدرضا رحيمي' معاون اول رييس جمهوري اسلامي ايران، به عراق نيز در همين رابطه است.
'امير عبداللهيان' مدير كل خليج فارس و خاورميانه وزارت امورخارجه جمهوري اسلامي ايران، نيز چهاردهم تيرماه به خبرگزاري جمهوري اسلامي گفت: در جريان اين سفر و در راستاي توسعه و تحكيم همه جانبه روابط دو كشور، موافقتنامه هاي متعددي به امضا مي رسد.
وي افزود: در سفر آقاي رحيمي به عراق، كميسيون عالي مشترك دو كشور برگزار مي شود.
به گفته عبداللهيان، اين سفر در شرايط حساس تحولات موجود در منطقه خاورميانه، خيزش اسلامي مردم منطقه و همچنين در شرايطي كه نيروهاي آمريكايي بايد در سال جاري ميلادي كشور عراق را ترك كنند، در حال انجام است.
عبداللهيان با اشاره به اينكه موضوعات مختلفي در دستور كار كميسيون مشترك تهران-بغداد قرار دارد، اضافه كرد: در طي مذاكرات و ديدارهايي كه در بغداد انجام خواهد شد علاوه بر گفت‌وگو و رايزني در مورد مسايل منطقه اي، برخي مسائل دوجانبه نيز مورد توجه قرار خواهد گرفت كه ارايه تسهيلات مناسب به مردم دو كشور در راستاي توسعه توريسم زيارتي و سياحتي از آن جمله است.
بنابراين سياست روشن ايران درباره عراق، كمك به حفظ آرامش و استقلال و تامين ابزارهاي توسعه‌بخش در اين كشور است.
از اين رو، همانگونه كه جنبه‌هاي اقتصادي و تبادلات تجاري، توسعه صنايع و زيرساخت‌ها، امور زيربنايي، بهداشت و آموزش، ابعاد فرهنگي و اجتماعي و ... بايد بيش از پيش در معادلات سياسي بين دو كشور در نظر گرفته شود، مناسبات منطقه‌اي و اتخاذ رويكردهاي همگرايانه نيز پيوندهاي استراتژيك جديدي را بين دو دولت ايجاد مي‌كند.
حضور دو كشور ايران و عراق در سازمان‌هاي بين‌المللي و منطقه اي همچون سازمان ملل متحد، آژانس بين المللي انرژي هسته‌اي، سازمان همكاري كشورهاي اسلامي (سازمان كنفرانس اسلامي پيشين) و ... نيز عرصه‌هاي بيشتري را براي ايجاد ائتلاف منطقه‌اي و همگرايي سياست‌هاي منطقه‌اي در اختيار دو طرف قرار مي‌دهد؛ امري كه بروشني به مذاق كشورهاي غربي بويژه آمريكا خوش نمي‌آيد و براي بر هم زدن اين مناسبات به هر حربه‌اي متوسل مي شوند.