دو دهه در حبس، معرفی زندانیان/ شماره ۵: سعید ماسوری

خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران در گزارش پیش رو به بررسی آخرین وضعیت سعید ماسوری پس از دو دهه حبس می‌پردازد.

سال بازداشت: 1379

اتهام اعلام‌شده: «محاربه از طریق عضویت در سازمان مجاهدین خلق»

حکم اولیه: اعدام

حکم کنونی: حبس ابد (تبدیل‌شده با یک درجه تخفیف)

محل‌های نگهداری: به مدت ۱۴ ماه در سلول انفرادی اداره اطلاعات اهواز، سپس بند (۲۰۹) زندان اوین و پس از انتقال به زندان رجائی شهر چندین سال در این زندان بسر برد. در خرداد ۱۳۹۴ انتقال به بند اطلاعات موسوم به بند سپاه زندان رجائی شهر، مردادماه ۱۳۹۶ انتقال از سالن ۱۲ به سالن ۱۰ ( اندرزگاه چهار) این زندان، مرداد ۱۴۰۲ در پی تعطیلی زندان رجائی شهر کرج به بند هشت (سالن ۱۰) زندان اوین و پس از یک ماه به زندان قزلحصار منتقل شد. شهریور ۱۴۰۲ از (بند امن واحد سه) زندان قزلحصار به (سالن دارالقرآن واحد چهار) این زندان انتقال داده شد. در مرداد ۱۴۰۴ از سالن چهار زندان قزلحصار کرج به زندان زاهدان تبعید شد. وی پس از پنج روز از زمان انتقال در پی عدم پذیرش او در زندان زاهدان، به مکانی نامعلومی منتقل شد. آقای ماسوری نهایتا در تاریخ ۱۴ مردادماه ۱۴۰۴، به سلول انفرادی زندان قزلحصار بازگردانده شد. وی اکنون در این زندان به سر میبرد.

مرخصی/دسترسی‌ها: در سال‌های اخیر مرخصی گزارش نشده؛ دسترسی به خانواده و وکیل محدود گزارش شده است.

وضعیت فعلی: همچنان در حبس بلندمدت با حکم ابد، علی‌رغم تغییرات قانونی که می‌تواند امکان بازنگری یا تخفیف فراهم کند.

دکتر سعید ماسوری متولد ۱۳۴۴ است. وی به منظور ادامه تحصیل در کشور نروژ به سر می‌برد. او پس از بازگشت به ایران در تاریخ ۱۹ دی‌ماه ۱۳۷۹ به اتهام عضویت در سازمان مجاهدین خلق در شهرستان دزفول بازداشت شد. این موضوع در اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۸۰ به خانواده وی اطلاع داده شد. آقای ماسوری در سال ۱۳۸۱ در دادگاه انقلاب تهران با اتهام محاربه به اعدام محکوم شد، نهایتا حکم وی به حبس ابد تقلیل پیدا کرد. این تغییر حکم، اگرچه از نظر شکلی از تشدید مجازات جلوگیری کرد، اما عملاً او را در زمرهٔ محکومانِ با حبسِ نامحدود زمانی قرار داد؛ وضعیتی که در عمل می‌تواند سالیان طولانی تداوم یابد و دسترسی فرد به سازوکارهای بازنگری را دشوار کند.

 اتهام امنیتی سنگین: برچسب «محاربه» در پرونده‌های سیاسی-امنیتی در ایران از سنگین‌ترین عناوین اتهامی است و معمولاً پیامدهای قضایی و اجرایی گسترده‌ای دارد.

 تبدیل حکم: صدور حکم اعدام در ابتدا و سپس تبدیل به حبس ابد، هم وزن سنگین اتهام و هم امکان مداخله‌های قضاییِ بعدی را نشان می‌دهد، اما لزوماً به‌معنای رفع بی‌عدالتی‌های احتمالی در رسیدگی نیست.

 تداوم حبس علی‌رغم تغییرات قانونی: با وجود تغییرات قانونی که امکان اعادهٔ دادرسی، تخفیف مجازات یا آزادی مشروط را در برخی پرونده‌ها فراهم می‌کند، آقای ماسوری همچنان در زندان باقی مانده است.

در طول دوران حبس، او در زندان‌های مختلف نگهداری شده است. وی پس از بازداشت به مدت ۱۴ ماه در سلول انفرادی اداره اطلاعات اهواز نگهداری شد و سپس به بند ۲۰۹ زندان اوین انتقال یافت. این زندانی سیاسی مدتی بعد به زندان رجایی شهر کرج منتقل شد و چندین سال در بندهای مختلف این زندان به سر برد. او در خرداد ۱۳۹۴ در بند اطلاعات موسوم به بند سپاه این زندان نگهداری میشد. وی در مرداد ۱۳۹۶ با ضرب و شتم از سالن ۱۲ به سالن ۱۰ این زندان منتقل شد. این زندانی سیاسی در اعتراض به این انتقال ناگهانی، در سلول انفرادی زندان رجائی شهر دست به اعتصاب غذا زد. در مرداد ماه ۱۴۰۲ در پی تعطیلی زندان رجایی شهر کرج، به بند هشت سالن ۱۰ زندان اوین و پس از یک ماه به زندان قزلحصار کرج و سلول انفرادی منتقل شد. سپس در شهریور ماه همان سال از بند امن واحد سه زندان قزلحصار به سالن دارالقرآن واحد چهار که محل نگهداری زندانیان با جرائم مواد مخدر است، انتقال داده شد. در تیرماه ۱۴۰۴ ماموران وزارت اطلاعات به قصد تبعید ناگهانی آقای ماسوری به سالن چهار زندان قزلحصار حمله کردند، اما با مقاومت سایر زندانیان از این انتقال برای چند روز جلوگیری به عمل آمد. این زندانی سیاسی سپس در اوایل مردادماه سال جاری، توسط گارد ویژه زندان و ماموران وزارت اطلاعات، با خشونت و ضرب و شتم به زندان زاهدان انتقال داده شد. پس از پنج روز از زمان انتقال، در پی عدم پذیرش او در زندان زاهدان، این زندانی به مکانی نامعلومی منتقل شد. سعید ماسوری نهایتا در تاریخ ۱۴ مرداد ماه، به سلول انفرادی زندان قزلحصار بازگردانده شد و از آن زمان تاکنون در این زندان محبوس است.

 انتقال‌های پی‌درپی: جابه‌جایی بین بندها و زندان‌ها می‌تواند دسترسی به خانواده، وکیل و خدمات بهداشتی را مختل کند.

 انفرادی به‌عنوان ابزار تنبیهی: سعید ماسوری از زمان دستگیری مدت ۱۴ ماه را در یکی از سلول‌های انفرادی اداره اطلاعات اهواز سپری کرد. وی در مهرماه ۱۳۹۲ به دلیل فعالیت های خود در زندان رجائی شهر کرج به سلول انفرادی منتقل شد. پس از آن در سال‌های ۱۳۹۶ در اعتراض به انتقال از سالن ۱۲ به سالن ۱۰ (اندرزگاه چهار) زندان رجائی شهر کرج، در شهریور ۱۴۰۲ در پی انتقال ناگهانی از زندان اوین به بند امن واحد سه زندان قزلحصار و مرداد ماه ۱۴۰۴ پس از عدم پذیرش زندان زاهدان، سابقه انتقال به سلول انفرادی این زندان ها را داشته است. این سوابق نشان‌دهندهٔ استفاده از انفرادی است که در استانداردهای بین‌المللی باید محدود، نظارت‌شده و استثنایی باشد.

 تحمل خشونت در زندان: گزارش‌هایی از تحمل شکنجه های فیزیکی و کلامی در طول ۱۴ ماه حبس در سلول‌ انفرادی اداره اطلاعات اهواز، تحمل ضرب و شتم، توهین و تحقیر کلامی در زندان رجائی شهر کرج در خرداد ۱۳۹۲، تهدید و شکنجه کلامی، مبنی بر اجرا کردن حکم اعدام به دلیل فعالیت های خود در این زندان از طرف ماموران وزارت اطلاعات در مهرماه ۱۳۹۲، انتقال با ضرب‌وشتم از سالن ۱۲ زندان رجایی شهر به سالن ۱۰ در مرداد ۱۳۹۶، انتقال با خشونت از زندان اوین به بند امن واحد سه زندان قزلحصار کرج در شهریور ۱۴۰۲، پس از مدتی انتقال از این بند، با توهین و خشونت به سالن دارالقرآن واحد چهار این زندان، ثبت شده است. این زندانی سیاسی سپس در اوایل مردادماه سال جاری به قصد تبعید به زندان زاهدان، از سوی نیروی گارد ویژه زندان قزلحصار کرج مورد ضرب و شتم قرار گرفت. موارد مذکور از مصادیقی است که لزوم مستندسازی مستقل و پیگیری حقوقی را برجسته می‌کند.

 محرومیت از امکانات درمانی و پزشکی: این زندانی سیاسی در طول بیش از دو دهه حبس، با وجود ابتلا به بیماری‌های، کمر درد، چشم، دندان، شکستگی قوزک پا، خونریزی مجاری ادراری و نیاز به انجام سونوگرافی همواره با کارشکنی مسئولان زندان و به بهانه‌های مختلف، از اعزام به بیمارستان و دسترسی به درمان تخصصی محروم مانده است. «حق دسترسی به درمان» از جمله حقوق بنیادین زندانیان است که در قوانین داخلی ایران، اسناد بین‌المللی و معیارهای حقوق بشری بر آن تأکید شده است. محرومیت عمدی زندانیان از امکانات پزشکی و درمانی، مصداق بارز رفتار غیرانسانی و نقض حق بر سلامت و حتی حق حیات است و در بسیاری موارد به عنوان ابزاری برای فشار و سرکوب بیشتر به کار گرفته می‌شود.

در سال‌های اخیر، آقای ماسوری مرخصی دریافت نکرده است و دسترسی او به خانواده و وکیل محدود گزارش شده است. محدودیت مزبور، علاوه بر آثار روانی و اجتماعی، می‌تواند حق دفاع مؤثر و پیگیری سازوکارهای اعادهٔ دادرسی را نیز تحت‌تأثیر قرار دهد.

۱. اعادهٔ دادرسی: بررسی وجود دلایل و مستندات جدید یا ایرادات ماهوی/شکلی در رأی.

۲. درخواست تخفیف یا تبدیل مجازات: در صورت فراهم‌بودن شرایط قانونی.

۳. آزادی مشروط/تعلیق اجرای مجازات: ارزیابی تحقق شروط قانونی (مدت سپری‌شده، حسن رفتار، وضعیت سلامت و…)، در صورت امکان.

۴. پیگیری حقوق نقض‌شده در دوران حبس: از جمله حق درمان، منع رفتار خشونت‌آمیز، حق ملاقات منظم و دسترسی مستمر به وکیل.

۵. مستندسازی و دادخواهی بین‌المللی: در صورت انسداد مسیرهای داخلی، بهره‌گیری از سازوکارهای گزارشگری و مکاتبات حقوق بشری.

۱۳۷۹: بازداشت؛ اتهام «محاربه از طریق عضویت در سازمان مجاهدین خلق»

حکم اولیه: اعدام؛ تبدیل‌شده به: حبس ابد.

 پس از بازداشت؛ ۱۴ ماه سلول انفرادی اداره اطلاعات اهواز و بند (۲۰۹) زندان اوین.

 پس از محکومیت؛ سال ها در بند ها و سالن های مختلف زندان رجائی شهرکرج.

 مهر۱۳۹۲؛ سلول انفرادی گزارش شده؛ زندان رجائی شهر کرج.

 خرداد۱۳۹۲؛ ضرب‌وشتم گزارش شده؛ زندان رجائی شهر کرج.

 خرداد ۱۳۹۴: انتقال به بند اطلاعات موسوم به بند سپاه زندان رجائی شهر.

 مرداد ۱۳۹۶: ضرب‌وشتم و سلول انفرادی گزارش‌شده؛ انتقال از سالن ۱۲ به سالن ۱۰ زندان رجائی شهر کرج.

 مرداد ۱۴۰۲: انتقال از زندان رجائی شهر به بند هشت سالن ۱۰ زندان اوین.

 شهریور ۱۴۰۲: ضرب‌وشتم و سلول انفرادی گزارش‌شده؛ انتقال به بند امن واحد سه زندان قزلحصارکرج، پس از مدت کوتاهی به سالن دارالقرآن واحد چهار این زندان.

 تیر ۱۴۰۴: ضرب‌وشتم گزارش شده؛ ماموران وزارت اطلاعات به قصد تبعید به زندان زاهدان.

 مرداد ۱۴۰۴: ضرب‌وشتم و سلول انفرادی گزارش‌شده؛ تبعید از سالن چهار زندان قزلحصار کرج به زندان زاهدان، پس از ۱۴ روز در پی عدم پذیرش زندان زاهدان انتقال مجدد به زندان قزلحصار کرج.

سال‌های اخیر: عدم اعطای مرخصی؛ محرومیت از رسیدگی پزشکی مناسب، دسترسی محدود به خانواده و وکیل.

وضعیت امروز: تداوم حبس ابد علی‌رغم تغییرات قانونی بالقوه مؤثر بر بازنگری پرونده.

با وجود تغییرات قانونی که امکان اعادهٔ دادرسی، تخفیف مجازات یا آزادی برای محکومان به اتهام محاربه را فراهم می‌کند، آقای ماسوری همچنان در زندان باقی مانده است.
پرونده سعید ماسوری نمونه‌ای از زندانیان با احکام طولانی‌مدت امنیتی و سیاسی در ایران است که بازنگری در پرونده‌های آنان می‌تواند گامی مهم در مسیر آزادی و احقاق حقوقشان باشد.
پروندهٔ او از یک‌سو بر دشواری‌های دسترسی به حقوق بنیادین در دوران حبس (مرخصی، ملاقات، وکیل) و از سوی دیگر بر ضرورت به‌کارگیری تمامی سازوکارهای قانونیِ داخلی و بین‌المللی برای بازنگری و کاهش مدت حبس تأکید دارد.

 دسترسی منظم و بدون تبعیض به وکیل و خانواده.

 ارزیابی پزشکی مستقل در صورت ادعای ضرب‌وشتم یا عوارض طولانی‌مدت.

 بررسی امکان اعادهٔ دادرسی یا سایر سازوکارهای کاهش/توقف مجازات بر پایهٔ آخرین مقررات.

 تضمین رعایت آیین‌نامه‌های سازمان زندان‌ها دربارهٔ تماس، ملاقات و مرخصی.

 دسترسی به خدمات پزشکی مناسب و درمان

این گزارش بخشی از مجموعهٔ «بیش از دو دهه در حبس» است که هدف آن مستندسازی مستمر پرونده‌های بلندمدت و یادآوریِ مسئولیت جمعی برای دیده‌شدن و پیگیری وضعیت آنان است.